عکس: معصومه موسوی
قبرستان سفید چاه که به قبرستان سپید هم معروف است، از جاهای دیدنی بهشهر محسوب می شود و نخستین قبرستان مسلمانان در ایران است. با گذشته ای که به دوره تیموریان برمیگردد، مردم محلی اعتقاد دارند که جسد مردگان بعد از دفن در این گورستان، نمی پوسند؛ اعتقادی که مطابق تحقیقات قدری صحیح بوده است.
مردم گلوگاه از ۵۰ پارچه آبادی دور و اطراف، مرده هایشان را به دوش می گیرند و به سفیدچاه می آورند تا جایی در جایی در این گورستان به خاک بسپارند. همان طور که گفته شد آنها اعتقاد دارند که خاک سفید این روستا نمی گذارد اجساد مردگانشان بپوسد.
این گورستان به جز خاک سفیدرنگش، یک فرق دیگر هم با دیگر گورستان های ایران دارد؛ در قسمت تاریخی گورستان، تقریبا همه سنگ قبر ها بالای سر مزار متوفیان سر پا ایستاده اند. سنگ قبرهایی که هر کدام تابلوی اعلاناتی هستند برای شناساندن شخصیت فرد متوفی.
طرح محراب مرتبط با دوران میترایسم است. در آن دوران هنر حکاکی روی سنگ شهرت گرفته بود و به همین علت، چنین شکلی از سنگ قبر هم رواج پیدا کرد. این سنگ قبرها جزء نمادهای تاریخی ایران به حساب می آیند و میتوان آنها را علامتی از باور مردم به رستاخیر، مرگ و زندگی دانست.
. روی این سنگ قبرها، از نقش های خیلی زیبای اسلیمی استفاده شده که طرحهای کاملاً نمادین دارند.
این محرابها در دوران گوناگون اشکال مختلفی داشتند. چنانچه به سنگ قبرهایی که در قرن نهم هجری قمری نصب شدهاند نگاهی بیندازید، خواهید دید که دارای ۲ تا ۳ طاق نمای تودرتو با قوسهایی خاص هستند. در این سنگ قبرها اغلب از تزئینات گل برگ اسلیمی به شیوه اژده استفاده شده است. در حاشیه دوم هم ذکر صلوات کبیر به چشم میخورد و قبرهایی که دارای حاشیه سوم هستند، متبرک به ادعیه و احادیث شدهاند یا نام متوفی و تاریخ وفات او روی آنها نوشته شده است.
سنگهای مزاری که در قرن دهم و یازدهم قمری نصب شدهاند، شکل های متقارن دارند. ظرافت حکاکی در این سنگهای مزار بسیار زیاد است و با یک نگاه سطحی و ساده میتوانید متوجه این مسئله شوید. قاببندی حاشیه، طرح طاق نمای سنگ، لچکیها و پیشانی سنگ قبر هم با سنگ قبرهای قرن هشتم کاملاً فرق دارد. روی این سنگ مزارها، از اشکال دایرهای تزئینی، گلهای چندپر و نمادهایی مشابه خورشید استفاده شده است که امضای تاریخی این دوره هستند. اشکال سنگ قبر در قرن سیزدهم و چهاردهم فرق چندانی پیدا نکرد و تنها پیشینه متوفی را روی سنگ قبر حکاکی کردند. به این ترتیب با تماشای سنگ قبرهای این گورستان میتوانید پرده از پیشینه فرهنگ مردم ایران بردارید.
